نگاهی به بزرگ ترین سوره قرآن بقره

           کنعانی هرندی 
            بازدید : 39
          شنبه 11 بهمن 1393
           نظرات (0)
        

سوره: بقره

شمارگان: سوره بقره اولین سوره ای است که در مدینه بر پیامبر صلی الله علیه و آله فرود آمد و ۲۸۶ آیه، ۶۲۲۱ کلمه[۱] و ۲۵۵۰۰ حرف دارد.

نزول:

در ترتیب نزول سوره ها این سوره هشتاد و ششمین سوره است، یعنی بعد از سوره ی مطفّفین فرود آمد و در ترتیب فعلی قرآن، دوّمین سوره به شمار می آید.

نام ها:

این سوره فسطاط القرآن و سنام القرآن نیز نامیده شده است. نام گذاری این سوره به « بقره »، ( گاو ماده ) بدین مناسبت است که در آیات ۶۷-۷۳ آن، داستان گاو بنی اسرائیل آمده است.[۲]

موضوعات کلّی سوره:

این سوره که طولانی ترین سوره قرآن کریم است و حدود دو جزء و نیم از سی جزء قرآن را شامل می شود و مهم ترین آیه ی آن « آیة الکرسی » یعنی آیه ی ۲۵۵ است.[۳] که محتوای توحیدی خاصی دارد.

ولی با این حال جامعیت آن از نظر اصول اعتقادی اسلام و بسیاری از مسائل عملی ( عبادی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ) قابل انکار نیست.

چه این که در این سوره:

۱- پیرامون توحید و شناسائی خدا مخصوصاً از طریق مطالعه ی اسرار آفرینش آمده است.

۲- تقسیم بندی مردم در برابر هدایت و روشنگران قرآن، در سه گروه: مؤمنان، کافران و منافقان.

۳- بحث هائی در زمینه معاد و زندگی پس از مرگ، مخصوصاً مثال های حتی آن مانند: داستان ابراهیم و زنده شدن مرغ ها و داستان عُزیر.

۴- بیان قوانین اسلام در عبادات و معاملات.

۵- اعجاز قرآن و اهمیت این کتاب آسمانی.

۶- بسیار مفصل و طولانی درباره ی یهود و منافقان و موضع گیری های خاص آنها در برابر اسلام و قرآن، و انواع کارشکنی های آنان در این رابطه.

۷- در زمینه ی تاریخ پیامبران بزرگ مخصوصاً ابراهیم علیه السلام و موسی علیه السلام.

۸- بحث هائی در زمینه ی احکام مختلف اسلامی از جمله نماز، روزه، جهاد در راه خدا، حج و تغییر قبله،

ازدواج و طلاق، احکام تجارت و دین، و قسمت مهمی از احکام ربا.

۹- بحث های فراوانی در زمینه ی انفاق در راه خدا.

۱۰- مسأله قصاص و تحریم قسمتی از گوشت حرام و قمار و شراب و بخشی از احکام وصیت و مانند آن.

۱۱- مؤمنین، مشرکین و منافقین خلقت آدم و دستور سجده فرشتگان در برابر آدم.

۱۲- سرپیچی ابلیس از سجده به آدم.

۱۳- بنای کعبه توسط حضرت ابراهیم و نعمت های خدا.

داستان های سوره:

حضرت آدم: ۳۰ تا ۳۸، حضرت موسی: ۵۱ تا ۷۳ ، حضرت ابراهیم: ۱۲۳ تا ۱۳۳ و ۲۸۵ تا ۲۶۰، حضرت داوود: ۲۴۶ تا ۲۵۱، جنگ بدر: ۲۱۷ و ۲۱۸، طالوت و جالوت: ۲۴۶ تا ۲۵۱، گاو بنی اسرائیل: ۶۸، اصحاب السبت: ۶۵، مهاجرین: ۲۱۸، عُزیر و مرگ ۱۰۰ ساله ی او: ۲۵۹٫

فضیلت سوره:

در فضیلت تلاوت این سوره، روایات پراهمیتی در منابع اسلامی نقل شده است: از جمله مرحوم « طبرسی » در مجمع البیان، از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله چنین نقل می کند که می پرسیدند: کدامیک در سوره های قرآن از همه برتر است؟ فرمودند: سوره « بقره » عرض کردند: کدام آیه از آیات سوره ی بقره افضل است؟ فرمودند: « آیة الکرسی ».[۴]

از امام سجاد علیه السلام از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله چنین نقل شده است: کسی که چهار آیه از آغاز سوره ی بقره و آیة الکرسی و دو آیه بعد از آن و سه آیه از آخر آن را بخواند هرگز در جان و مال خود ناخوشایندی نخواهد دید، شیطان به او نزدیک نمی شود، و قرآن را فراموش نخواهد کرد.[۵]

۱- دکتر شحانه تعداد ۶۱۲۱ عدد را گزارش کرده است- اهداف و مقاصد سوره ها، ترجمه سید محمد باقر حجتی، ص۳۷

۲- تفسیر تسنیم، ج۲، ص۲۷

۳- مجمع البیان، ج۱، ص۳۲- نورالثقلین، ج۱، ص۲۶

۴- نورالثقلین، ج۱، ص۲۶ – مجمع البیان، ج۱، ص ۳۲ – در المنثور، ج۱، ص ۲۰ ( دارالمعرفة )

۵- کافی، ج۲، ص۶۲۱- بحارالانوار، ج۸۹ ، ص

آشنایی با سوره مبارکه آل عمران

           کنعانی هرندی 
            بازدید : 40
          یکشنبه 30 آذر 1393
           نظرات (0)
        

این سوره، در «مدینه» نازل شده و داراى ۲۰۰ آیه است‏.

محتواى سوره آل عمران‏

به گفته بعضى از مفسران مشهور، به نظر مى‏رسد: این سوره در خلال سال‏هاى جنگ بدر و جنگ احد (سال‏هاى دوم و سوم هجرت) نازل شده است و بخشى از طوفانى‏ترین دوران‏هاى زندگى مسلمین را در صدر اسلام منعکس مى‏کند.[۱]

روى هم رفته محورهاى اصلى بحث‏هاى این سوره، محورهاى زیر است:

۱- بخش مهمى از آن از توحید، صفات خداوند، معاد و معارف اسلامى بحث مى‏کند.

۲- بخش دیگرى پیرامون جهاد و دستورات مهم و ظریفى در این زمینه و همچنین درس‏هاى عبرتى که در دو غزوه مهم اسلامى (بدر و احد) بود سخن مى‏گوید، و همچنین شرح امدادهاى الهى نسبت به مؤمنان و حیات جاویدان شهیدان راه خدا.

۳- در قسمتى از این سوره، به یک سلسله احکام اسلامى در زمینه لزوم وحدت صفوف مسلمین، و خانه کعبه و فریضه حج و امر به معروف و نهى از منکر و تولِّى و تبرّى (دوستى با دوستان حق و دشمنى با دشمنان حق) و مسأله امانت، و انفاق در راه خدا و ترک دروغ و مقاومت و پایمردى در مقابل دشمن و صبر و شکیبائى در مقابل مشکلات و آزمایش‏هاى مختلف الهى و ذکر خداوند در هر حال، اشارات پر معنایى شده است.

۴- براى تکمیل این بحث‏ها، بخشى از تاریخ انبیاء از جمله: آدم و نوح و ابراهیم و موسى و عیسى و سایر انبیاء (علیهالسلام) و داستان مریم و مقامات این زن بزرگ و توطئه‏هاى پیروان متمرد حضرت موسى (علیهالسلام) و مسیح (علیهالسلام) در برابر اسلام، نیز ذکر شده است.

مطالب این سوره چنان به هم مربوط و هماهنگ است که گوئى همه آنها یک جا نازل شده است.

فضیلت تلاوت این سوره‏

در حدیثى از پیامبر اکرم (صلىاللهعلیهوآله) مى‏خوانیم:

«مَنْ قَرَأَ سُورَةَ آلِ عِمْرانَ أُعْطِىَ بِکُلِّ آیَةٍ مِنْها أَماناً عَلى‏ جِسْرِ جَهَنَّمَ».

«هر کس سوره آل عمران را بخواند به تعداد آیات آن، امانى بر پل دوزخ به او مى‏دهند».[۲]

و در حدیثى از امام صادق (علیهالسلام) مى‏خوانیم:

«مَنْ قَرَأَ الْبَقَرَةَ وَ آلَ عِمْرانَ جائا یَوْمَ الْقِیامَةِ یُظِلَّانِهِ عَلى‏ رَأْسِهِ مِثْلَ الْغَمامَتَیْنِ».

«کسى که سوره بقره و آل عمران را بخواند، در روز قیامت همچون دو ابر بر سر او سایه مى‏افکنند».[۳]

۱- در آیه ۱۳، اشاره کوتاهى به جنگ «بدر» شده و از آیه ۱۲۱ تا ۱۲۸، اشارات بیشترى هم به غزوه «بدر» و هم «احد» آمده است و در آیات ۱۳۹ تا ۱۴۴، باز این مسأله را تعقیب مى‏کند، در آیات بعد از آن نیز اشاراتى به آن دارد.

۲- «مجمع البیان»، جلد ۱ و ۲، صفحه ۴۰۵ (جلد ۲، صفحه ۲۳۲، مؤسسة الاعلمى للمطبوعات، بیروت، طبع اول، ۱۴۱۵ ه ق)، فضل سوره «آل عمران»- «مصباح کفعمى»، صفحات ۴۳۸ و ۴۳۹ (انتشارات رضى، ۱۴۰۵ ه ق)- تفسیر«جوامع الجامع»، جلد ۱، صفحه ۲۶۲، ابتداى تفسیر سوره «آل عمران» (انتشارات جامعه مدرسین، طبع اول، ۱۴۱۸ ه ق)- تفاسیر«أبى السعود»، «بیضاوى»، «آلوسى» و«کشاف»، پایان سوره «آل عمران» ( آیه ۲۰۰).

۱- «نور الثقلین»، جلد ۱، صفحه ۳۰۹ (مؤسسه اسماعیلیان، طبع چهارم، ۱۴۱۲ ه ق)- «وسائل الشیعه»، جلد ۶، صفحه ۲۴۹، با اندکى تفاوت (چاپ آل البیت)- «مستدرک»، جلد ۴، صفحه ۳۳۲، با اندکى تفاوت (چاپ آل البیت)- «بحار الانوار»، جلد ۸۹، صفحه ۲۶۵، با اندکى تفاوت- تفسیر «عیاشى»، جلد ۱، صفحات ۲۵ و ۱۶۱، با اندکى تفاوت (چاپخانه علمیه، ۱۳۸۰ ه ق)- «ثواب الاعمال»، صفحه ۱۰۴ (انتشارات شریف رضى، قم، ۱۳۶۴ ه ش).

تفسیر آیه 14 سوره کهف چیست و چه پیام‌هایی دارد؟

           کنعانی هرندی 
            بازدید : 38
          دوشنبه 23 تیر 1393
           نظرات (0)
        

خداوند در قرآن کریم در داستان اصحاب کهف می‌فرماید: «و دل‌هایشان را محکم ساختیم در آن موقع که قیام کردند و گفتند: «پروردگار ما، پروردگار آسمان‌ها و زمین است. هرگز غیر او معبودى را نمى‌‏خوانیم که اگر چنین کنیم، سخنى بگزاف گفته‌‏ایم».^{^[1]}
این آیه در مقام بیان چگونگى هدایت و توفیق اصحاب کهف است.[2] اصحاب کهف در جامعه‌ای می‌‌زیستند که آیین آنان شرک و بت‌‏پرستى بود. این گروه خداپرست مجبور بودند که به ظاهر مجالس خود را به تقیه برگزار نمایند. عده‌ای از این خداپرستان از درباریان پادشاه و از اشراف جامعه بودند و در مورد نارضایتى از محیط شرک و پنهان نمودن عقیده خودشان به طور نهانى با یکدیگر مذاکراتى داشتند و سرانجام تصمیم گرفتند که در مجالس آنان برخیزند و صریحاً اظهار خداپرستى نمایند و از شرک و مرام پادشاه و مردم آن سرزمین اعلام بیزاری نمایند.
پروردگار نیز دل‌هاى آنان را از هر گونه تزلزل و بیم خطر ایمن داشت. بر این اساس دست‌جمعی از مجالس آنان برخاسته و صریحاً مرام خداپرستى و یکتاپرستى را اعلام نمودند و فریاد برآوردند معبود ما جهان آفرین است که آسمان و زمین را آفریده و زمام تدبیر جهان در حیطه قدرت او است. و بدین سان شعار خداپرستى خود را در به طور جمعى به مردم اعلام نمودند: «لَنْ نَدْعُوَا مِنْ دُونِهِ إِلهاً». به صراحت از آیین بت‌‌‏پرستى بیزاری نموده و اظهار داشتند که هرگز جز آفریدگار جهان را که تدبیر نظام یک‌نواخت آن در حیطه قدرت تواناى او است، پرستش ننموده و نمى‏‌نماییم.[3] چنانچه دعوت و الزام پادشاه و مرام بت‌‏پرستى را بپذیریم، اندیشه باطل و سخنان بیهوده‌‏اى را پیروى نموده‌‏ایم: «لَقَدْ قُلْنا إِذاً شَطَطاً».
در اثر این نهضت در برابر مرام پادشاه و مردم آن سرزمین؛ به دلیل بیم و هراس از این‌که پادشاه در باره آنان حکم قتل صادر نماید، ناگزیر شدند عزلت گزیدند و از معاشرت با مردم و حضور در دربار پادشاهى خوددارى نموده و در مجالس آنان به هیچ وجه شرکت ننمایند.
شایان توجه است که خداوند در این آیه؛ نخست بر ایمان آنان صحّه مى‌‏‌گذارد و مى‌‌‏فرماید: آنان جوانمردانی بودند که به پروردگارشان ایمان داشتند و ما نیز بر هدایت آنان افزودیم.
معلوم مى‏‌شود که اگر کسى به خدا ایمان داشته باشد و گامى به سوى او بردارد، خداوند با لطف و مرحمت خود بر مراتب هدایت و ایمان او مى‌‏افزاید و به کمک او مى‌‏شتابد. این حقیقت در آیات دیگر هم آمده است: «وَ الَّذِینَ اهْتَدَوْا زادَهُمْ هُدىً وَ آتاهُمْ تَقْواهُمْ»؛[4] کسانى که هدایت یافته‏‌اند، خداوند بر هدایتشان مى‌‏افزاید و روح تقوا به آنان مى‌‏بخشد.
پس از تأیید ایمان آنان مى‌‏فرماید: ما دل‌هایشان را استوار ساختیم و آرامش دادیم به گونه‌‏اى که آنها به پا خاستند و گفتند: پروردگار ما همان پروردگار آسمان‌‏ها و زمین است و جز او را نمى‌‏خوانیم که اگر چنین کنیم سخنى باطل گفته‌‏ایم.
از این آیه فهمیده مى‌‏شود که اصحاب کهف، ایمان خود را در یک محیط خفقان‌‏آور و مخالف اظهار کرده‌‏اند و بر ضد کفر حاکم بر آن محیط قیام کرده‌‏اند و این زمانى بود که آنها را مجبور کرده‌‏اند که بت‌‏ها را عبادت کنند و آنها در پاسخ، از پروردگار آسمان‌‏ها و زمین سخن گفته‌‏اند و سخن بت‌پرستان را رد کرده‌‏اند. همچنین از این آیه معلوم مى‌‏شود که خداوند به لطف خود بر قوّت قلب و شهامت آنها افزوده است، به گونه‌‏اى که آنها جرأت آن‌را پیدا کرده‌‏اند که در آن محیط کفر، آشکارا ایمان خود به خدا را بیان کنند و از عواقب کار خود بیم نداشته باشند.
پیام‌های آیه
1. جوان‌مردى و ایمان: همیشه روح توحید با یک سلسله صفات عالى انسانى همراه است، هم از آنها سرچشمه مى‌‏گیرد و هم در آنها تأثیر متقابل دارد؛ به همین دلیل در داستان اصحاب کهف مى‌‏خوانیم آنها جوان‌مردانى بودند که به پروردگارشان ایمان آوردند.
2. امدادهاى الهى، در سایه ایمان، وحدت، قیام و توکّل: «رَبَطْنا عَلى‏ قُلُوبِهِمْ إِذْ قامُوا». در چند مورد از پیشتر این سوره این حقیقت به خوبى منعکس است که اگر انسان گام‌هاى نخستین را در راه خدا بردارد، و براى او بپا خیزد، کمک و امداد الهى به سراغ او مى‌‏شتابد. در یک جا مى‏‌گوید: آنها جوان‌مردانى بودند که ایمان آوردند و ما بر هدایتشان افزودیم. در مورد دیگر مى‌‏گوید: ما دل‌هاى آنها را محکم ساختیم و نیرو و توان بخشیدیم.
آیات دیگر قرآن نیز این حقیقت را به روشنى تأیید مى‏‌کند. آن‌جا که می‌فرماید؛ اگر انسان براى خدا مجاهده کند خدا او را به راه حق هدایت مى‌‏نماید: «وَ الَّذِینَ جاهَدُوا فِینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا»؛[5]
مى‏‌دانیم راه حق راهى است با موانع بسیار و دشواری‌هاى فراوان که اگر لطف خدا شامل حال انسان نشود پیمودن آن تا رسیدن به مقصد کار مشکلى است.
این‌را نیز مى‌‏دانیم که لطف خداوند بالاتر از آن است که بنده حق‌جو و حق طلبش را در این مسیر تک و تنها بگذارد.
3. آرامش و پایدارى دل‌ها به دست خدا است: «وَ رَبَطْنا عَلى‏ قُلُوبِهِمْ».
4. در برابر انحرافات جامعه، سکوت و نشستن جایز نیست: «إِذْ قامُوا».
5. در راه خدا باید عزم و استقامت نمود: «إِذْ قامُوا».
6. موحّد واقعى، هرگز سراغ شرک نمى‌‏رود: «لَنْ نَدْعُوَا مِنْ دُونِهِ إِلهاً».
7. ثمره توحید در ربوبیّت، توحید در بندگى است: «لَنْ نَدْعُوَا مِنْ دُونِهِ إِلهاً».
8. شرک، انحراف فاحشى است که هرگز قابل عفو نیست: «شَطَطاً».[6]
9. خواندن غیر خدا تجاوز از حد و غلو در حق مخلوق و بالا بردن آن تا حد خالق است: «لَقَدْ قُلْنا إِذاً شَطَطاً».

[1]. کهف، 14. «وَ رَبَطْنا عَلى‏ قُلُوبِهِمْ إِذْ قامُوا فَقالُوا رَبُّنا رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لَنْ نَدْعُوَا مِنْ دُونِهِ إِلهاً لَقَدْ قُلْنا إِذاً شَطَطا».

[2]. گروهی جوانمرد با ایمان بودند که در زمان پادشاهی دقیانوس زندگی می‌کردند.

[3]. حسینی همدانی، سید محمد حسین، انوار درخشان، تحقیق، بهبودی‏، محمد باقر، ج ‏10، ص 246- 247، تهران، کتابفروشی لطفی، چاپ اول، 1404ق.

[4]. محمد، 17.

[5]. عنکبوت، 69.

[6]. ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏12، ص 364- 365، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش؛ قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج ‏7، ص 147- 148، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ یازدهم، 1383ش؛ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏13، ص 251، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق.

فاصله میان دو دریا

           کنعانی هرندی 
            بازدید : 18
          سه شنبه 20 اسفند 1392
           نظرات (0)
        

سوره النمل, آيات ۶۰ و ۶۱
[آيا آنچه شريك مى‏پندارند بهتر است] يا آن كس كه آسمانها و زمين را خلق كرد و براى شما آبى از آسمان فرود آورد پس به وسيله آن باغهاى بهجت‏انگيز رويانيديم كار شما نبود كه درختانش را برويانيد آيا معبودى با خداست [نه] بلكه آنان قومى منحرفند.
[آيا شريكانى كه مى‏پندارند بهتر است] يا آن كس كه زمين را قرارگاهى ساخت و در آن رودها پديد آورد و براى آن كوه‏ها را [مانند لنگر] قرار داد و ميان دو دريا برزخى گذاشت آيا معبودى با خداست [نه] بلكه بيشترشان نمى‏دانند

نشانه ‏هائي براي افراد با ايمان

           کنعانی هرندی 
            بازدید : 52
          سه شنبه 20 اسفند 1392
           نظرات (0)
        

سوره الأنعام, آيات ۹۵-۹۹
خداوند شكافنده دانه و هسته است، زنده را از مرده خارج ميسازد و مرده را از زنده، اين است خداي شما پس چگونه از حق منحرف ميشويد؟(۹۵)

او شكافنده صبح است و شب را مايه آرامش و خورشيد و ماه را وسيله حساب قرار داده است، اين اندازهگيري خداوند تواناي دانا است. (۹۶)

او كسي است كه ستارگان را براي شما قرار داد تا در تاريكيهاي خشكي و دريا بوسيله آنها هدايت شويد، نشانه‏ها(ي خود) را براي كساني كه مي‏دانند (و اهل فكر و انديشه‏اند) بيان داشتيم. (۹۷) او كسي است كه شما را از يك نفس آفريد، در حالي كه بعضي از انسانها پايدارند (از نظر ايمان يا خلقت كامل) و بعضي ناپايدار، ما آيات خود را براي كساني كه مي‏فهمند بيان نموديم. (۹۸)

او كسي است كه از آسمان آبي نازل كرد و بوسيله آن گياهان گوناگون رويانيديم، از آن ساقه‏ها و شاخه‏هاي سبز خارج ساختيم و از آنها دانه‏هاي متراكم، و از شكوفه نخل خوشه‏ها با رشته‏هاي باريك بيرون فرستاديم و باغها از انواع انگور و زيتون و انار شبيه به يكديگر و بيشباهت هنگامي كه ميوه مي‏كند به ميوه آن و طرز رسيدنش بنگريد كه در آن نشانه‏هائي براي افراد با ايمان (۹۹)

سیمای سوره یوسف

           کنعانی هرندی 
            بازدید : 22
          شنبه 26 بهمن 1392
           نظرات (0)
        

اين سوره را سوره «يوسف» مي نامند. حضرت يوسف (ع) يكي از پيامبران بزرگ خداست. و داستان او به طوري كه بيشتري قسمت اين سوره را اختصاص داده است. و بيش از بيست و پنج بار نام يوسف در اين سوره بكار رفته است.

نام دوم اين سوره «اَحْسَنْ القَصص» است كه به معناي بهترين داستان ها است و اين سوره بهترين و آموزنده ترين داستانها كه همان داستان حضرت يوسف است با شيوه بسيار زيبا براي ما شرح مي دهد. در اوايل سوره نيز داستان حضرت يوسف «اَحْسَنُ القَصص» ناميده شده است.

آمار و شمارش سوره

سوره يوسف داراي ۱۱۱ آيه و ۱۷۶۶ كلمه و ۷۱۶۶ حرف است.

محل نزول

سوره يوسف قبل از هجرت در مكّه نازل شده و «مكّي» است. و به ترتيب جمع آوري در قرآن دوازدهمين سوره است كه در قرآن تدوين شده است و به ترتيب نزول پنجاه و دومين سوره اي است كه بعد از سوره «هود» و قبل از سوره «حجر» نازل شده است.

سوره يوسف ششمين سوره است كه با حروف مقطّعه آغاز مي شود.[۱]

ويژگي سوره

اين سوره بخش اعظم آن در خصوص يك داستان يعني سرگذشت حضرت يوسف (ع) است. سوره يوسف داراي ۱۱۱ آيه است كه ۱۰۲ آيه آن كلاً به يك جريان تاريخي مهم داستان عبرت انگيز و شيرين ترين و طولاني ترين حضرت يوسف اختصاص دارد.[۲]

در برخي احاديث آمده است كه سوره يوسف را به زنان تعليم ندهيد و سوره نور را (كه مشتمل بر آيات حجاب است) تعليم دهيد.

اما اسناد اين احاديث چندان قابل اعتماد نيست و در برخي احاديث نيز عكس اين مطلب ديده شده است يعني تشويق شده كه اين سوره را به خانواده ها تعليم دهيد. آري ماجراي زندگي آلوده همسر عزيز مصر و پاكي و عفت يوسف آموزه اي گرانبها براي هر مرد و زن است.[۳]

محتواي سوره

سوره يوسف مطالب مهم و نكات آموزنده بسيار فراوان و ظريفي را در بر دارد كه قسمتي از مطالب مهم و امهات مسايل آن

۱- تشريح كامل داستان حضرت يوسف و سرگذشت او با پدرش حضرت يعقوب و بردارانش.

۲- استدلال بر توحيد الهي. [آيات ۳۹- ۴۰]

۳- مطالبي پيرامون نبوّت عامه و خاصّه. [آيات ۶ و ۳۸ و ۱۰۴ – ۱۱۰]

۴- عالي ترين درسهاي عفّت و خويشتن داري و تقوي و ايمان و تسلّط به نفس در لابلاي اين داستان به عنوان الگو. [آيات ۲۳ به بعد]

۵- برخورد كريمانه حضرت يوسف با برادرانش پس از آمدن آنها به مصر. [آيات ۹۹- ۱۰۰]

۶- اشاره اي به قرآن كريم و اينكه عربي نازل شده تا در آن تفكر كنند. [آيات ۱-۲]

۷- عبرت آموزي از سرنوشت برادران حسود يوسف (ع) [آيات ۸ به بعد]

۸- عبرت آموزي از سرنوشت زن منحرف عزيز مصر. [آيات ۲۳ به بعد]

۹- مطالبي پيرامون خواب صادق و تعبير آن و همچنين طلب استغفار و شفاعت از يعقوب پيامبر (ع) . [آيات ۴-۶- ۹۷]

۱۰- هشدار به ملت ها و خانواده ها كه مراقب باشيد فرزندان نيكوي شما را به بهانه هاي مختلف از شما جدا نسازند [آيه ۱۲].[۴]

آغاز و فرجام

اين سوره با حروف رمزي «الر» و با بيان اين حقيقت كه آيات قرآن بسيار روشن و به زبان عربي نازل شده و عامل رشد و پرورش و انديشه هاي انسان هاست آغاز مي شود:

«الر تلك آيات الكتاب المبين ...»

و با بيان اين حقيقت كه داستانهاي پيامبران در قرآن حقيقت و عامل رحمت و هدايت است پايان مي پذيرد:

«... و هدي و رحمة لقوم يومنون».

فضيلت تلاوت اين سوره

امام صادق (ع) فرمود: «هر كسي سورة يوسف را هم روز و هم شب بخواند، خداوند او را روز رستاخيز بر مي انگيزد در حالي كه زيبايي اش همچون زيبايي يوسف است و هيچ گونه ناراحتي در روز قيامت به او نمي رسد و از بندگان صالح خدا خواهد بود.»[۵]

[۱] . شناخت سوره هاي قرآن، ص ۱۹۴/

[۲] . همان، ص ۱۹۶/

[۳] . سيماي سوره هاي قرآن، ص ۷۱، تفسير الميزان، ج ۱۱، اول سوره يوسف.

[۴] . سيماي سوره هاي قرآن، ص ۷۲ – ۷۳/

سیمای سوره حجر

           کنعانی هرندی 
            بازدید : 44
          جمعه 25 بهمن 1392
           نظرات (0)
        

این سورۀ را «حجر» می نامند. و از نام سرزمین قوم ثمود گرفته شده است که منطقه ای بین مدینه و شام بوده است . و در رفاه و عیاشی و در فساد و غفلت فرو رفته بودند، خداوند برای اصلاح و هدایت آنان پیامبرانی پشت سر هم فرستاد ولی آنها که در اموال و ثروت شان مغرور شده بودند در نتیجه، از فرمان خدا و دعوت نجات بخش پیامبران شان سر بر تافته آیات الهی را به مسخره گرفتند و به فساد و عصیان گراییدند تا خشم الهی فرا گیر شان شد. صیحۀ مرگبار آسمانی بر آنان طنین الفکند. و به اجسام بی جان مبدل شدند.

قرآن مجید درهمین سوره این قوم سرکش و عاصی را با اسم شهرشان نام گذاری می کند. و « اصحاب حجر»می نامد آیات ۸۰ تا ۸۴ این سوره مطالبی پیرامون اصحاب حجر ( قوم صالح (ع) قوم ثمود) بیان شده است.[۱]

آمار و شمارش سوره

این سوره به اتّفاق آراء، دارای ۹۹ آیه و ۶۵۴ کلمه و ۲۷۶۰ حرف است.

محل نزول:

سوره حجر قبل از هجرت در مکّه بر پیامبر اکرم (ص) نازل گردید، و به ترتیب جمع آوری پانزدهمین سوره است که بعد از سوره « ابراهیم» و قبل سوره « نحل» قرار گرفته و به ترتیب نزول، پنجاه و سومین سوره است که بعد از سورۀ « یوسف» و قبل ازسورۀ « انعام » نازل شده است.

ویژگی سوره

این سوره داستان قوم حجر را به طور شفاف بازگو می کند. ( آیه ۸۰ تا ۸۴).

محتوا و درسهائی از این سوره

مطالب مهم و اصلی سوره حجر عبارتند از:

۱- آیات مربوط به مبداء عالم هستی و ایمان به او از طریق مطالعه در اسرار آفرینش .[ آیات ۱۶ – ۲۷]

۲- آیات مربوط به معاد و کیفر بدکاران .[ آیات ۴۳- ۴۴).

۳- بیان اهمیت و عظمت قرآن کریم و محافظت آن از تحریف .(آیات ۱ و ۸۷)

۴- داستان آفرینش آدم و سرکشی ابلیس و سرانجام کار او و به عنوان یک هشدار و بیدار باش برای همه انسانها ! [ آیات ۲۶ – ۴۲]

۵- اشاره به سرگذشت اقوامی همچون قوم لوط و صالح و شعیب و تکمیل این هشدار [ آیات ( ۵۷-۷۵-۷۸-۸۰-۸۴)

۶- انذار و بشارت و اندرزهای مؤثر و تهدید های کوبنده و تشویق های جالب ( آیات ۴۵ و ۴۹ و ...)

۷- دعوت از پیامبر به مقاومت و دلواری او برابر توطئه های شدید مخالفان که مخصوصا در محیط مکّه بسیار زیاد و خطرناک بود. [۲]

۸- داستان حضرت ابراهیم و حضرت لوط دو پیامبر بزرگ و بنام خدا و نقل ماجرای مأموران الهی . ( آیات ۵۱ -۵۷).

۹- بیان تهمت هایی که به پیامبران الهی می زدند. ( آیات ۶ – ۱۱).

۱۰-اشاره ای علمی به لقاح ابرها و گیاهان توسط باد. ( آیه ۲۲)

آغاز و فرجام

سوره حجر با حروف رمزی « الر» و با اشاره به قرآن و معرفی آن به عنوان یک کتاب روشن و روشن گر آغاز می شود:

« الر تلک آیات الکتاب المبین ....»

و با دلداری رسول خدا (ص) در برابر آزار دشمنان و نیرو و قدرت گرفتن او از عبادت خدا در برابر دشمن و با فرمان به تسبیح و حمد خدا و سجده و عبادت به پیشگاه او پایان می پذیرد:

« و اعبر ربک حتی یأتیک الیقین»

یعنی در آغاز سوره با اشاره به قرآن، فکر و اندیشه انسان را به سوی قرآن و آیات روشن گر آن جلب می کند و در پایان سوره نیز بخشی از تعالیم حیات بخش و مهم آن را که حمد و سپاس خدا و ارتباط بشر با پرودگارش است یاد آوری می شود.

فضیلت تلاوت این سوره

پیامبر اسلام (ص) فرمود: « هر کس سورۀ حجر را تلاوت کند، به تعداد هر مهاجر و انصار، ده حسنه به او اجر میرسد

[۱] شناخت سوره های قرآن، ص ۲۱۹ – ۲۲۰

[۲] تفسیر نمونه، ج ۱۱،

سیمای سوره ابراهیم

           کنعانی هرندی 
            بازدید : 18
          جمعه 25 بهمن 1392
           نظرات (0)
        

این سوره را سوره « ابراهیم (ع)» می گویند؛ حضرت ابراهیم یکی از پیامران اولوالعزم خداست و ملقّب به خلیل الرّحمن، بنیان گذار کعبه و قهرمان توحید است و به عنوان بت شکن بزرگ تاریخ نامگذاری شده است.

نام این پیامبر بزرگ خدا در قرآن کریم در ۲۵ سوره و۶۹ بار آمده است و در این سوره طیّ ۷ آیۀ: آیات ۳۵ تا ۴۱ دعاها و نیایش های این پیامبر بزرگ نقل شده است. علاوه بر این، یک جریان مهم تاریخی ضمن آیات فوق آمده است.

آمار و شمارش سوره

این سوره که در مکّه بر پیامبر اسلام (ص) نازل شده، [۱] دارای ۵۲ آیه و ۸۳۱ کلمه و ۳۴۳۴ حرف

محل نزول

این سوره قبل از هجرت در مکّه نازل شده و همۀ آیات آن « مکی»است و به ترتیب جمع آوری، چهار دهمین سورۀ است که بعد از سوره «رعد» و قبل از سورۀ «حجر» قرار گرفته است. و به ترتیب نزول، هفتاد و یکمین سوره است که بعد از سورۀ « نوح» و قبل از سورۀ « انبیاء» نازل شده است.

سوره ابراهیم هشتمین سوره است که با حروف مقطعه آغاز می گردد.[۲]

ویژگی های سوره

سورۀ ابراهیم (ع) درباره داستان حضرت ابراهیم (ع) در مورد دعاها، نیایش ها و تعلیمات او و پایه گذاری و زمینۀ سازی حضرت ابراهیم (ع) در جهت احداث شهر مکّه و بنای کعبه در آن شهر. [۳]

محتوا و درسهای این سوره

این سوره مطالب زیادی را در بردارد که مهمترین آن عبارتند از:

۱- زندگی قهرمان توحید، حضرت ابراهیم (ع) یعنی دعاها و نیایش ها و تعلیمات او پایه گذاری و زمینه سازی های او در جهت احداث شهر مکّه و بنای کعبه در آن شهر . [ آیات ۳۵ – ۴۱]

۲- تاریخ پیامران پیشین مانند: نوح (ع) موسی (ع)، و قوم عاد و ثمود و درس های عبرت انگیز [آیات ۵- ۶-۹]

۳- بحث های متنوعی درباره مبداء و معادکه با ایمان به آنها قلب و روح و جان و گفتار و کردارنور و روشنایی پیدا می کند و در مسیر حق و خدا قرار می گیرد. [ آیات ۱۰ – ۲۱-۲۳-۳۲-۳۴-۴۷-۵۰ ]

۴- مطالبی پیرامون رسالت پیامبران و اینکه با زبان مردم سخن می گویند.[ آیه ۴]

۵- نزول قرآن و اهدا ف نورانی و ظلمت زدای آن. [ آیه ۱]

۶- وحدت و یکپارچگی تمام ادیان آسمانی، وحدت رسالت الهی و پیوستگی دعوت و اهداف همه پیامبران . []

۷- نعمت های الهی، و آثار شکر نعمت و کفران آن و عاقبت شکرگزاران و منکران شکر.

۸- دستور به اعمال عبادی از جمله نماز و انفاق در راه خدا . [ آیه ۳۱]

۹- مسخره کردن شیطان، پیروان و دوستانش را در روز قیامت ( آیه ۲۲)

۱۰-سخن از شجره طیبه و خبیثه [ آیات ۲۴ – ۲۶]

آغاز و فرجام

این سوره نیز مانند چند سوره قبل ما با حروف مقطّعه « السر» و با مسأله نزول قرآن و نقش سازنده آن آغاز می شود:

« السر کتاب انزلناه الیک ...»

و با بیان معارف و اصول تعالیم قرآن و پیامبران یعنی با ابلاغ رسالت، انذار و تحذیر از گناهان و معاصی ، یادآوری نیکی ها و مسأله توحید و یگانه پرستی پایان می پذیرد.

« و لیذکر اولوا الالباب »

یعنی این سوره با نزول قرآن شروع و با تعالیم قرآن، پایان می پذیرد و در واقع، پایان آن، همان آغاز آن است. [۴]

فضیلت تلاوت این سوره

پیامبر اسلام فرمود: « کسی که سورۀ ابراهیم و حجر را بخواند، خداوند به تعداد هر یک از آنها که بت می پرستیدند و آنها که بت نمی پرستیدند، ده حسنۀ به او می بخشد.[۵]

امام جعفر صادق (ع) فرمودند: « هر کس سورۀ ابراهیم و حجر را هر جمعه در دو رکعت نماز بخواند، دچار فقر، دیوانگی و اضطراب نخواهد شد.[۶]

[۱] بسیاری از مفسّران آیۀ ۲۸ و ۲۹ این سوره را مدنی می دانند. (تفسیر نمونه، ج ۱۰، ص ۲۵۷/

[۲] . آشنایی با سوره های قرآن، ص ۴۴/

[۳] . شناسنامه سور قرآن کریم، ناهید سالم و مهدی وفائی، ص ۱۴/

[۴] شناخت سوره های قرآن ص ۲۰۷

[۵] . مجمع البیان، ذیل سورۀ ابراهیم.

آشنایی با سوره مبارکه نساء

           کنعانی هرندی 
            بازدید : 49
          چهارشنبه 18 آبان 1390
           نظرات (0)
        

این سوره، در «مدینه» نازل شده و داراى ۱۷۶ آیه است‏.

۱- محتواى این سوره‏

همان طور که گفتیم: این سوره در «مدینه» نازل شده، یعنى به هنگامى که پیامبر (صلىاللهعلیهوآله) دست در کار تأسیس حکومت اسلامى و ایجاد یک جامعه سالم انسانى بود، به همین دلیل بسیارى از قوانینى که در سالم سازى جامعه مؤثر است، در این سوره آمده است.

از طرفى چون افرادى که تار و پود این جامعه نو پا را تشکیل مى‏دادند، افراد بت‏پرست دیروز با آن همه آلودگى‏هاى دوران جاهلیت بوده‏اند، لذا باید قبل از هر چیز رسوبات گذشته از مغز و روح آنها بیرون رود و به جاى آن قوانین و برنامه‏هائى که براى نوسازى یک جامعه فرسوده لازم است، قرار گیرد.

به طور کلى بحث‏هاى مختلفى که در این سوره مطرح شده، به چهارده بخش تقسیم مى‏شود:

۱- دعوت به ایمان و عدالت و قطع رابطه دوستانه با دشمنان سرسخت.

۲- قسمتى از سرگذشت پیشینیان براى آشنائى هر چه بیشتر به سرنوشت جامعه‏هاى نا سالم.

۳- حمایت از کسانى که نیازمند به کمک هستند، مانند یتیمان، و دستورهاى لازم براى نگاهدارى و مراقبت از حقوق آنها.

۴- قانون ارث بر اساس یک روش طبیعى و عادلانه در برابر شکل بسیار زننده‏اى که در آن زمان داشت و به بهانه‏هاى مختلفى افراد ضعیف را محروم مى‏ساختند.

۵- قوانین مربوط به ازدواج و برنامه‏هائى براى حفظ عفت عمومى.

۶- قوانین کلى براى حفظ اموال عمومى.

۷- کنترل و نگهدارى و بهسازى نخستین واحد اجتماع یعنى محیط خانواده.

۸- حقوق و وظائف متقابل افراد جامعه در برابر یکدیگر.

۹- معرفى دشمنان جامعه اسلامى و بیدار باش به مسلمانان در برابر آنها.

۱۰- حکومت اسلامى و لزوم اطاعت از رهبر چنین حکومتى.

۱۱- تشویق مسلمانان به مبارزه با دشمنان شناخته شده.

۱۲- معرفى دشمنانى که احیاناً فعالیت‏هاى زیر زمینى داشتند.

۱۳- اهمیت هجرت و لزوم آن به هنگام روبرو شدن با یک جامعه فاسد و غیر قابل نفوذ.

۱۴- مجدداً بحث‏هائى درباره ارث و لزوم تقسیم ثروت‏هاى متراکم شده در میان وارثان.

۲- فضیلت تلاوت این سوره‏

پیامبر اسلام (صلىاللهعلیهوآله) طبق روایتى فرمود: «هر کس سوره نساء را بخواند گویا به اندازه هر مسلمانى که طبق مفاد این سوره ارث مى‏برد، در راه خدا انفاق کرده است و همچنین پاداش کسى را که برده‏اى را آزاد کرده به او مى‏دهند».[۱]

بدیهى است در این روایت و در تمام روایات مشابه آن،[۲] منظور تنها خواندن آیات نیست بلکه خواندن، مقدمه‏اى است براى فهم و درک، و نیز به ‏نوبه خود مقدمه‏اى است براى پیاده ساختن آن در زندگى فردى و اجتماعى، و مسلّم است که اگر مسلمانان از مفاد آیات این سوره در زندگى خود الهام بگیرند، همه این پاداش‏ها را علاوه بر نتائج دنیوى آن خواهند داشت.

۳- محل نزول سوره نساء

تمام آیات این سوره (به استثناى آیه ۵۸ طبق نقل بعضى از مفسران) در «مدینه» نازل شده است و از نظر ترتیب نزول، بعد از سوره «ممتحنه» قرار دارد.

زیرا مى‏دانیم ترتیب کنونى سوره‏هاى قرآن مطابق ترتیب نزول سوره‏ها نیست، یعنى بسیارى از سوره‏هائى که در «مکّه» نازل شده در آخر قرآن قرار دارد و بسیارى از سوره‏هائى که در «مدینه» نازل شده است در اوائل قرآن قرار گرفته.

البته همان طور که در آغاز جلد اول گفتیم، مدارکى در دست است که جمع‏آورى سوره‏هاى قرآن به شکل کنونى در زمان خود پیامبر (صلىاللهعلیهوآله) واقع شده، بنابراین، به هنگام جمع‏آورى قرآن شخص پیامبر (صلىاللهعلیهوآله) به دلائل مختلفى از جمله اهمیت مطالب، و ترتیب طبیعى آنها، دستور داده است که سوره‏ها را بر طبق وضعى که الآن مى‏بینیم ترتیب دهند، که نخستین آنها سوره «حمد» و آخرین آنها سوره «الناس» است بدون این که کلمه و یا حتى حرفى از آیات و یا سوره‏ها کم و یا زیاد شود.

نظر به این که بحث‏هاى فراوانى در مورد احکام و حقوق زنان در آن طرح شده، سوره «نساء» نامیده شده است.

۱- «مجمع البیان»، ابتداى سوره نساء- «مستدرک الوسائل»، جلد ۴، صفحه ۳۳۸، چاپ آل البیت- «مصباح کفعمى»، صفحه ۴۳۹، انتشارات رضى، قم، ۱۴۰۵ ه ق.

۲- «وسائل الشیعه»، جلد ۷، صفحه ۴۰۹، چاپ آل البیت- «بحار الانوار»، جلد ۸۶، صفحه ۳۴۹ و جلد ۸۹، صفحه ۲۷۳

آشنایی با سوره مائده

           کنعانی هرندی 
            بازدید : 17
          پنجشنبه 12 آبان 1390
           نظرات (0)
        

این سوره، در « مدینه » نازل شده و دارای ۱۲۰ آیه است.

محتوای سوره مائده

گفته اند: این سوره پس از سوره « فتح » و طبق روایتی تمام این سوره در « حجة الوداع » و بین مکّه و مدینه نازل شده است.[۱]

محتوای این سوره، یک سلسله از معارف و عقاید اسلامی و یک سلسله از احکام و وظایف دینی است.

۱- مسأله ولایت و رهبری بعد از رسول خدا(ص)

۲- مسأله تثلیث مسیحیان و ردّ آن.

۳- مسائل مربوط به قیامت و رستاخیز و باز خواست از انبیاء در مورد امتّهایشان.

۴- وفا به عهد و پیمان

۵- شهادت به عدل

۶- تحریم قتل نفس

۷- داستان فرزندان آدم و قتل به وسیله قابیل.

۸- توضیح قسمتایی از غذایی حلال و حرام و احکام خوردنی ها.

۹- قسمتی از احکام وضو و تیمم

۱۰- مطالب مربوط به غدیر خم در آیات ۳ و۶۷

۱۱- مبارزه با خرافات و شرک ها.

۱۲- حرمت شراب و قمار در آیه ۹۰

نامگذاری آن به سوره « مائده » به خاطر این است که داستان نزول مائده[۲] برای یاران مسیح، در آیه ۱۱۴ این سوره ذکر شده است.

فضیلت تلاوت این سوره

۱- پیامبر(ص) فرمود: « کسی که سوره مائده را بخواند به عدد یهودی ها و نصرانی ها که نفس می کشند ده حسنه به او داده می شود و ده سیّئه از او محو می شود و ده درجه به او افزوده می شود.[۳]

۲- از علی(ع) نقل شده : « پیش از نزول سوره مائده، بعضی از آیات قرآن دیگری را نسخ می نمود… آخرین سوره ای که بر او نازل شده، سوره مائده بود که آیات ما قبل خود را نسخ کرد، ولی آیات خودش به هیچ وجه منسوخ نشد- این سوره وقتی بر آن حضرت نازل شد که بر مرکب « شهباء » خود سوار بود… هنگامی که

حالت وحی از او برطرف شد، سوره مائده، را بر ما قرائت فرمود.[۴]

۱- المنار، ج۶، ص ۱۱۶- باید توجه داشت: منظور از مدنی بودن سوره، این است که: بعد از هجرت پیامبر(ص) از مکه نازل شده است، اگر چه نزول سوره در خود مدینه نباشد.

۲- مائده در اصل، به طبقی گویند که در آن غذا باشد.

۳- مجمع البیان، ج۳، ص۱۵۰

۴- المنار، ج۶، ص۱۱۶ باید توجه داشت: منظور از مدنی بودن سوره، این است که: بعد از هجرت پیامبر(ص) از مکه نازل شده است اگر چه نزول سوره در خود مدینه بنا شد.

مقالات

آیات قرآنی

نرم افزار

دانستنی ها

کتاب

احادیث

زندگی نامه

احکام