این سوره، در «مدینه» نازل شده و داراى ۱۷۶ آیه است‏.

۱- محتواى این سوره‏

همان طور که گفتیم: این سوره در «مدینه» نازل شده، یعنى به هنگامى که پیامبر (صلى­الله­علیه­وآله) دست در کار تأسیس حکومت اسلامى و ایجاد یک جامعه سالم انسانى بود، به همین دلیل بسیارى از قوانینى که در سالم سازى جامعه مؤثر است، در این سوره آمده است.

از طرفى چون افرادى که تار و پود این جامعه نو پا را تشکیل مى‏دادند، افراد بت‏پرست دیروز با آن همه آلودگى‏هاى دوران جاهلیت بوده‏اند، لذا باید قبل از هر چیز رسوبات گذشته از مغز و روح آنها بیرون رود و به جاى آن قوانین و برنامه‏هائى که براى نوسازى یک جامعه فرسوده لازم است، قرار گیرد.

به طور کلى بحث‏هاى مختلفى که در این سوره مطرح شده، به چهارده بخش تقسیم مى‏شود:

۱- دعوت به ایمان و عدالت و قطع رابطه دوستانه با دشمنان سرسخت.

۲- قسمتى از سرگذشت پیشینیان براى آشنائى هر چه بیشتر به سرنوشت جامعه‏هاى نا سالم.

۳- حمایت از کسانى که نیازمند به کمک هستند، مانند یتیمان، و دستورهاى لازم براى نگاهدارى و مراقبت از حقوق آنها.

۴- قانون ارث بر اساس یک روش طبیعى و عادلانه در برابر شکل بسیار زننده‏اى که در آن زمان داشت و به بهانه‏هاى مختلفى افراد ضعیف را محروم مى‏ساختند.

۵- قوانین مربوط به ازدواج و برنامه‏هائى براى حفظ عفت عمومى.

۶- قوانین کلى براى حفظ اموال عمومى.

۷- کنترل و نگهدارى و بهسازى نخستین واحد اجتماع یعنى محیط خانواده.

۸- حقوق و وظائف متقابل افراد جامعه در برابر یکدیگر.

۹- معرفى دشمنان جامعه اسلامى و بیدار باش به مسلمانان در برابر آنها.

۱۰- حکومت اسلامى و لزوم اطاعت از رهبر چنین حکومتى.

۱۱- تشویق مسلمانان به مبارزه با دشمنان شناخته شده.

۱۲- معرفى دشمنانى که احیاناً فعالیت‏هاى زیر زمینى داشتند.

۱۳- اهمیت هجرت و لزوم آن به هنگام روبرو شدن با یک جامعه فاسد و غیر قابل نفوذ.

۱۴- مجدداً بحث‏هائى درباره ارث و لزوم تقسیم ثروت‏هاى متراکم شده در میان وارثان.

۲- فضیلت تلاوت این سوره‏

پیامبر اسلام (صلى­الله­علیه­وآله) طبق روایتى فرمود: «هر کس سوره نساء را بخواند گویا به اندازه هر مسلمانى که طبق مفاد این سوره ارث مى‏برد، در راه خدا انفاق کرده است و همچنین پاداش کسى را که برده‏اى را آزاد کرده به او مى‏دهند».[۱]

بدیهى است در این روایت و در تمام روایات مشابه آن،[۲] منظور تنها خواندن آیات نیست بلکه خواندن، مقدمه‏اى است براى فهم و درک، و نیز به ‏نوبه خود مقدمه‏اى است براى پیاده ساختن آن در زندگى فردى و اجتماعى، و مسلّم است که اگر مسلمانان از مفاد آیات این سوره در زندگى خود الهام بگیرند، همه این پاداش‏ها را علاوه بر نتائج دنیوى آن خواهند داشت.

۳- محل نزول سوره نساء

تمام آیات این سوره (به استثناى آیه ۵۸ طبق نقل بعضى از مفسران) در «مدینه» نازل شده است و از نظر ترتیب نزول، بعد از سوره «ممتحنه» قرار دارد.

زیرا مى‏دانیم ترتیب کنونى سوره‏هاى قرآن مطابق ترتیب نزول سوره‏ها نیست، یعنى بسیارى از سوره‏هائى که در «مکّه» نازل شده در آخر قرآن قرار دارد و بسیارى از سوره‏هائى که در «مدینه» نازل شده است در اوائل قرآن قرار گرفته.

البته همان طور که در آغاز جلد اول گفتیم، مدارکى در دست است که جمع‏آورى سوره‏هاى قرآن به شکل کنونى در زمان خود پیامبر (صلى­الله­علیه­وآله) واقع شده، بنابراین، به هنگام جمع‏آورى قرآن شخص پیامبر (صلى­الله­علیه­وآله) به دلائل مختلفى از جمله اهمیت مطالب، و ترتیب طبیعى آنها، دستور داده است که سوره‏ها را بر طبق وضعى که الآن مى‏بینیم ترتیب دهند، که نخستین آنها سوره «حمد» و آخرین آنها سوره «الناس» است بدون این که کلمه و یا حتى حرفى از آیات و یا سوره‏ها کم و یا زیاد شود.

نظر به این که بحث‏هاى فراوانى در مورد احکام و حقوق زنان در آن طرح شده، سوره «نساء» نامیده شده است.