قرآن در اصل مصدر است و به معنی خواندن. چنان که در بعضی از آیات معنای مصدری مراد است. سپس قرآن علم است اسم خاص برای کتاب حاضر که بر حضرت رسول ص نازل شده است. به اعتبار آن که خواندنی است. قرآن کتابی است خواندنی، باید آن را خواند و در معنانیش دقت و تدبر نمود. بعضی ها قر آن را در اصل به معنی جمع گرفته اند که اصل « قرء » به معنی جمع است در این صورت می توانند بگویند قرآن یعنی جامع حقایق و فرموده های الهی. [۱] و نیز گفته اند: از آن جهت قرآن نامیده می شود که سوره ها را جمع نموده، و آنها را به یکدیگر پیوند می دهد.[۲]
معنی لغوی آیه:
این کلمه دارای معانی گوناگونی است از جمله:
۱٫ علامت و نشانه
۲٫ جماعت
۳٫ امر عجیب و شگفت آور
آیه قرآن به تناسب هر یک از معانی فرق، آیه نامیده شده است؛
از آن جهت که : الف) هر آیه ای در قرآن نشانه صدق و راستی آورنده آن علامت عجز و نا توانی مخالفان.
ب) آیه از جماعتی حروف و کلمات و یا جمله ها تشکیل شده است.
ج) هر آیه در همان حد کوتاه محدود خود، از نظر لفظ و مدلول در حد اعجاز قرآن دارد و عجیب و شگفت آور است.[۳]
در تعریف آیه می توان گفت: آیه عبارت از بخشی از حروف و یا کلمات و یا جمله هایی که از طریق نقر و روایت، حدود آن مشخص شده است.
[۱] . قاموس قرآن، ج۵، ص۲۶۲
[۲] . آشنایی با علوم قرآن، ص۱۷
[۳] . پژوهشی در تاریخ قرآن کریم، ص۶۳
حوض كوثر