شمارگان:

سوره حمد در مکه نازل شد و دارای ۷ آیه، ۲۹ کلمه، ۴۲ حرف است و در ترتیب فعلی قرآن، اوّلین سوره به شمار می آید.

نام ها:

نام های این سوره عبارت اند از: فاتحةالکتاب، حمد، وافیه، شکر، سبع المثانی، نور، امّ الکتاب، اساس، کافیه، الکنز، امّ القرآن، مناجات، شفاء، صلوة.

این سوره را « فاتحة الکتاب »، به معنای « گشاینده ی قرآن » نامیده اند، زیرا آغازگر قرآن است؛ و به خاطر حمد و ستایش خدا در این سوره و نیز عبارت « الحمدللّه » که در آیه ی اوّل آن آمده، « حمد » نامیده شده است.

موضوعات کلّی سوره:

۱) نعمت ها و تربیت همه ی موجودات از ذات مقدّس خدا سرچشمه می گیرد. « الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ ﴿۲﴾

۲) اساس خلقت و تربیت و حاکمیت خدا بر پایه ی رحمت و رحمانیت است.

۳) توجه به معاد و سرای پاداش اعمال و حاکمیت خدا بر آن دادگاه. « مَالِکِ یَوْمِ الدِّینِ ﴿۴﴾

۴) بیانگر توحید در عبادت و تکیه گاه انسان به خدا « إِیَّاکَ نَعْبُدُ وإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ ﴿۵﴾

۵) بیان نیاز و عشق بندگان به هدایت الهی.

۶) توضیح صراط مستقیم که از راه مغضوبین و گمراهان جدا است. « اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ ﴿۶﴾

۷) اوّلش ستایش، وسطش اخلاص و آخرش نیایش است.[۱]

ترتیب سوره:

به ترتیب جمع آوری، اوّلین سوره است که در قرآن آمده است. به ترتیب نزول، یک بار در مکه و یک بار در

مدینه نازل شده است.

فضیلت سوره:

پیامبر اسلام (ص) فرمودند: « هر مسلمانی سوره حمد را بخواند پاداش او به اندازه کسی است که دو سوّم قرآن را خوانده است ».[۲]

از علی(ع) نقل شده که پیامبر(ص) فرمودند: « خداوند بزرگ به خاطر دادن سوره ی حمد بر من منّت نهاده و آنرا در برابر قرآن عظیم قرار داده و سوره حمد با ارزش ترین ذخائر عرش خداست ».[۳]